zespół barw w obrazie nadający ogólny ton kompozycji malarskiej (gama barwna); kompozycja oparta wyłącznie na różnych odcieniach jednej barwy zwana jest malowidłem monochromatycznym; w zależności od ilości i charakteru barw użytych w obrazie rozróżnia się kolor ciepły o przewadze barw ciepłych, głównie czerwonych i żółtych, i kolor zimny o przewadze baw chłodnych, zielonych i błękitnych; plamę barwną, od której zależne są inne barwy w obrazie, nazywa się dominantą kolorystyczną. W kompozycjach malarskich, szczególnie średniowiecznych, pojawia się często tzw. kolor lokalny, tzn. barwa właściwa przedmiotom czy postaci występującej w obrazie, nie zmieniona przez refleksy i cienie pochodzące od znajdujących się obok przedmiotów (jak to ma miejsce w rzeczywistości). Kolor, czyli gama barwna, stanowi najistotniejszy element rozwiązania kolorystycznego obrazu malarskiego; rozróżnia się dwa główne typy rozwiązań kolorystycznych: przez działanie stonowaną, zharmonizowana gamą oraz przez wykorzystanie i podkreślenie kontrastów. Przykładem maksymalnego stonowania i ujednolicenia gamy barwnej jest ; monochromatyzm; oparcie kompozycji na kontrastach nie musi jednak oznaczać dysharmonii, zestawienia kontrastowe mogą być łagodne lub agresywne, a jest to uwarunkowane wielkością przeciwstawionych plam barwnych, sposobem wykorzystania cech barwy i systemem ich zestawiania (np. przy ich rozdzielaniu konturem - kontrast słabnie). Przy stosowaniu kontrastu tonów największą siłę działania uzyskuje się przez zestawianie barw dopełniających, mniejszą — przez zestawianie trzech barw podstawowych, jeszcze mniejszą - trzech barw pochodnych, najmniejszą - pośrednich. Przeplatanie wąskich pasków tonów kontrastowych powoduje wrażenie migotania, co często stosowane bywa w kompozycjach op-artowskich. Silnie skontrastowane barwy wzajemnie się wzmacniają, najaktywniejszą z barw jest pomarańczowa i czerwona, najbierniejszymi - zielona i purpurowa. Barwa jaśniejsza i bardziej nasycona tego samego tonu zawsze jest aktywniejsza od innych jego odcieni; stąd też niebieska wydaje się o zmierzchu aktywniejsza od czerwieni (tzw. zjawisko Purkyniego: barwy zbliżone w widmie do błękitu jaśnieją, zbliżone do czerwieni - ciemnieją). Konkyniego: barwy zbliżone w widmie do błękitu jaśnieją, zbliżone do czerwieni - ciemnieją). Kontrast nasycenia, czyli kontrast świetlistości polega na specyficznych właściwościach barw, decydujących o tym, że barwy nasycone z obszaru żółto- czerwonego wydają się jaskrawe i krzykliwe, podczas gdy analogicznie nasycona zielona lub niebieska ma charakter spokojny; jednak w zestawieniu z bainatną czerwienią zieleń nabiera jaskrawości, a jasny niebieski wydaje się świecić. Kontrast jasności opiera się na właściwości barwy określanej odcieniem, dotyczy zatem w równym stopniu barw chromatycznych, jak achromatycznych. Przejście od barwy jasnej do ciemnej, za pomocą stopniowego subtelnie przeprowadzanego ściemniania, określa się terminem sfurnato; intensywność kontrastu zwiększa się, gdy jasna plama występuje bezpośrednio na tle ciemnym, czy ciemna na jasnym. Znacznie słabsze oddziaływanie cechuje kontrasty oparte na wtórnych cechach barw jak kontrast kolorów wstępujących i występujących, inaczej mówiąc, kontrast polegający na wykorzystaniu właściwości temperatury barwy. Elementy utrzymane w kolorach ciepłych, jak czerwień, oranż, żółcień, wysyłając promienie o fali dłuższej niż barwy zimne, jak fiolet, niebieski i zielony, przy nastawieniu oka na średnią odległość wydają się bliższe i większe, ponieważ obraz ich pada za siatkówką oka; z barwami zimnymi dzieje się odwrotnie. Reguła ta jest aktualna w świetle dziennym; o zmierzchu natomiast zimne kolory przybliżają się, a ciepłe oddalają. Świadome wykorzystanie w malarstwie kontrastu barw ciepłych i zimnych pojawiło się dopiero w XIX w. Przy odtwarzaniu malarskim świateł i cieni te pierwsze malowane były najczęściej w barwach ciepłych, te drugie - w zimnych. Do tych samych zjawisk z dziedziny fizjologii widzenia, co złudzenie bliskości i oddalenia przy kontraście temperatury barw, należy fenomen kontrastu równoczesnego i kontrastu następczego. Kontrast równoczesny występuje przy jednoczesnym postrzeganiu dwóch stykających się plam koloru. Kolor plamy, na której koncentrujemy spojrzenie pod wpływem barwy sąsiadującego pola wykazuje tendencje do zmian w kierunku koloru dopełniającego do tonu bliskiego pola. Im pole to jest większe, tym tendencja ta jest silniejsza, przy czym na styku plam występuje wyraźniej. Plama neutralna na polu zielonym wydaje się czerwona, na fioletowym - żółta, na pomarańczowym - niebieska. Kontrast następczy oznacza reakcję zmysłu wzroku, polegającą na złudnym pojawianiu się barwy dopełniającej, jako bezpośredniej konsekwencji podrażnienia oka barwnym doznaniem. Zjawisko to nazywa się -» powidokiem, (wł. cotorito) 

"Słownik terminologiczny sztuk pięknych" PWN